Hoe Uilenspel begon... Frederik Matthijs, oprichter en voorzitter van Uilenspel getuigt:
Knak in mijn hersenen
Het moet iets meer dan 20 jaar geleden zijn dat er zich een serieuze knak in mijn hersenen voordeed. Haar naam was Sudenas, ze was 6 jaar en woonde op minder dan 100 meter van mij in de Rabotwijk. Martine van Meters en Peters vzw – een organisatie die huistaakbegeleiding organiseert – stelde mij voor aan Sudenas, haar oudere zus en beide ouders. De eerste kennismaking met haar ouders verliep nogal onwennig omdat haar vader enkel Turks sprak en haar moeder nog niet goed kon inschatten wat ik kwam doen bij Sudenas. Ik weet nog heel goed dat ik de dag van mijn tweede ontmoeting een grote nieuwe klant had binnengehaald voor mijn toenmalige werkgever Robert Half International, eentje waar ik al een tijd op had geprospecteerd. Toch was mijn gevoel op de terugweg naar Gent vooral zenuwachtigheid over mijn tweede ontmoeting met Sudenas die avond. Hoe kan ik het ijs breken met haar ouders en hoe zorg ik ervoor dat het klikt met Sudenas? Maar toen ik aankwam bij haar huis zat zij al aan het raam te wachten, ze liep snel naar de deur en toen ik binnenkwam stond haar moeder klaar met een schotel sarma’s, dolma’s, pide en baklava. Sudenas leerde me direct alle Turkse namen van hun typische gerechten en ik leerde haar meteen te delen door 3 zodat ik niet de volledige schotel zelf moest opeten.
Niet dat ik het niet heerlijk vond, maar ik leerde mijn eerste les: eet niet vlak voordat je op bezoek gaat bij een Turks gezin.
En zo startte een intense reis samen met Sudenas. Voor mij ging de wereld van de Turkse gemeenschap en families in de Rabotwijk open, Sudenas leerde lidwoorden, de bibliotheek, sinterklaas en paaseitjes kennen. Ik ging samen met haar moeder naar het oudercontact en hielp haar vader met facturen en brieven van het OCMW.
Het verschil maken
In juni 2003 las ik op het rapport van Sudenas dat haar motivatie in de klas sterk gestegen was in de loop van het schooljaar en haar vooruitgang met lezen en schrijven zo goed was dat ze door mag naar het 2de leerjaar. En toen merkte ik dat het behalen mijn halfjaarlijkse commerciële targets bij Robert Half in het niets vervielen bij de voldoening die ik ervaarde bij het besef dat ik voor Sudenas een verschil had gemaakt. Ik leerde dat ik in staat ben om een gezin dat vlak bij mij woont, op een heel eenvoudige manier vooruit te helpen en dat ik hier bovendien ook nog eens enorm veel energie van kreeg. Sudenas zorgde ervoor dat ik een volledig nieuwe wending aan mijn leven wil geven, “vanaf nu wil ik het verschil maken” wist ik.
De geboorte van Uilenspel
De drang om het verschil te maken bleek hiermee nog niet gestild. Ik moest en zou ook in mijn vrije tijd een initiatief opstarten dat in mijn eigen omgeving ook een verschil zou maken. Kort nadat ik met mijn vrouw verhuisde, hoorde ik dat er in de nabijgelegen Sint-Bernadettewijk een grote vraag naar huiswerkbegeleiding was. Ik twijfelde geen seconde, verzamelde een aantal buurtbewoners en geëngageerde buurtscholen en eind 2008 zag Uilenspel vzw het levenslicht.
De uil, gekend als een wijs dier, werd onze mascotte die kinderen op een speelse manier positieve leerervaringen wil geven.
Al van bij de start van Uilenspel voelden alle vrijwilligers vanuit de buik dat hun werk een enorm verschil maakt. “Saber staat elke woensdag te wachten aan het raam op mijn komst”; “De mama van Hava is zo blij dat ze nu zelf de weg kent in de bibliotheek na ons bezoekje samen”; “De leerkracht van Halime stuurde me een bericht dat zij als eerste van de klas de splitsoefeningen klaar had”.
Door al dat enthousiasme groeide de werking zowat vanzelf, dagelijks meldden zich nieuwe vrijwilligers aan die gehoord hadden over Uilenspel. Een uur per week huiswerkbegeleiding, dat is een heel duidelijk en afgebakend engagement waarmee je een gezin kan helpen.
Doelen stellen
Even organisch groeide de manier waarop we kijken naar ons eigen werk. Bij de start van Uilenspel zijn we meteen ‘hands on’ ingegaan op een vraag. De evaluatie van de werking en impact is gaandeweg geëvolueerd.
De eerste stap hierin was het organiseren van intervisies met onze vrijwilligers: wat werkt bij jou, welke vragen krijg jij van het gezin, wat doe jij tijdens de begeleiding, ga jij mee naar het oudercontact, …? De info uit deze intervisies gebruikten we om vormingen te organiseren, maar ook om het aanbod meer richting te geven. Zijn we tevreden als we zien dat het kind meer motivatie krijgt, als er een positieve leerervaring is, als er Nederlands wordt gesproken, als de schoolresultaten verbeteren, als de ouders meer betrokken zijn bij de school of de buurt, …
Na 1,5 jaar waren er een 40-tal enthousiaste vrijwilligers aan de slag bij Uilenspel. Op dat moment werd duidelijk dat een verdere groei enkel kwalitatief kon gerealiseerd worden mits professionele omkadering. Het was de zoektocht naar financiële steun die ervoor zorgde dat we voor het eerst echt overgingen tot het formuleren van doelstellingen. In het begin ging dit puur over het aantal kinderen die we willen begeleiden, het aantal vormingen die we willen organiseren voor de vrijwilligers en het aantal wijken waarin we actief zijn. Het formuleren van deze doelstellingen vormde een duidelijk kader en driver van de groei van Uilenspel.
Jaarlijks werd het aanbod uitgebreid naar een bijkomende wijk in Gent. We volgden het succes van Uilenspel op aan de hand van een aantal indicatoren zoals “slagen we erin om vrijwilligers te vinden en te houden”, “slagen we erin om samenwerkingen uit te bouwen met de scholen en organisaties in een wijk”, “slagen we erin om financiering te vinden voor de groeiende personeelsploeg”. Met andere woorden, in de eerste plaats werd geëvalueerd op kwaliteit van de interne organisatie, wat toen ook aan de orde was natuurlijk. In de opstartfase ging de aandacht vooral naar processen, methodieken en financiering .
De reflex om even uit te zoomen en stil te staan bij wie we nu eigenlijk zijn en wat onze missie is, kwam er pas een paar jaar later. Op dat moment kwam ook het besef dat onze huidige manier van evalueren eerder beperkte info geeft over de kwaliteit en de effectiviteit van de begeleidingen. In 2015 werd dan voor het eerst een impactevaluatie opgezet onder de vorm van een bevraging bij de verschillende stakeholders: het kind, de ouders, de leerkracht en de vrijwilligers. Dit leverde meteen een schat aan informatie op over de effecten van de begeleiding, bv “de leerkrachten geven aan dat er sinds de begeleiding (meer) contact is met de ouders”, “het kind heeft meer zelfvertrouwen in de klas en werkt actiever mee”, “de ouders geven aan dat ze beter weten hoe ze hun kind kunnen helpen met school”, “het gezin neemt regelmatig deel aan buurtactiviteiten dankzij de vrijwilliger”, “de vrijwilliger ziet een sterk vooruitgang in de motivatie van het kind”. Op basis van de resultaten verfijnden we de methodieken, de vormingen, het educatief materiaal, de activiteiten.
Naar een hoger niveau
Maar ook deze evaluatie willen we nu op een hoger niveau tillen. Momenteel krijgen we weliswaar accurate info over het korte termijn effect op het kind, de ouders en de vrijwilligers, maar dit biedt geen maatstaf voor het lange termijn effect van ons werk. We voelen dat we een sterke en eenvoudige formule in handen hebben om bij te dragen aan een warme en solidaire samenleving waar iedereen gelijke kansen heeft. De vele vragen uit steden buiten Gent voedden de drang om onze impact sterk op te schalen. Dat leidde tot een meerjarenplan over 2021-2025, alsook de keuze om vanaf nu alles in het teken te zetten van het werken aan impact op lange termijn.
We staan aan het begin van een grotere beweging.
Daarom willen we ook onze impactevaluatie opschalen. Welke lange termijn effecten beogen we te realiseren, aan welk specifiek probleem willen wij exact bijdragen met onze begeleidingen, met het netwerk dat we uitbouwen, welke methodieken gaan we gebruiken tijdens de begeleiding om hiertoe te komen. We gebruiken hiervoor ook het framework van de Theory of Change, en vullen onze KPI’s in de komende periode in. Een belangrijke vraag is vervolgens hoe we deze KPI’s zullen vertalen in de werking en hoe deze gemeten worden.
Drive om te groeien
Wat startte met een groep van 15 buurtbewoners is nu uitgegroeid tot een groep vrijwilligers die jaarlijks 350 kwetsbare gezinnen in Gent ondersteunt. Sinds 2021 is Uilenspel ook actief in de Stad Antwerpen, en wordt er jaarlijks een bijkomende antenne geopend in een Oost-Vlaamse stad. Al die jaren spendeerde ik als voorzitter gemiddeld een 8-tal uur per week van mijn vrije tijd aan de uitbouw van deze organisatie. Ik koos voor deze rol omdat ik hiermee het meeste verschil kan maken. Mijn economische en financiële achtergrond, mijn enthousiasmerend talent en mijn drive als netwerker kunnen het meest bijbrengen aan deze organisatie vanuit de rol van voorzitter. Mijn persoonlijke impact voor Uilenspel realiseer ik door mensen met de juiste capaciteiten te betrekken én hen eigenaarschap te geven, door mijn netwerk aan te spreken voor financiering en partnerschappen, en door mensen te inspireren via mijn eigen commitment en drive.
Frederik Matthijs, maart 2023
